Εμπόδια για τις εκτοπισμένες γυναίκες
Ισχύουσα κατάσταση
Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ο αριθμός των εκτοπισμένων ανθρώπων αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια εξαιτίας πολέμων, φτώχειας, διώξεων κι άλλων παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φυσικών καταστροφών, που αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Το 2015, υπήρχαν περίπου 60 εκατ. εκτοπισμένοι παγκοσμίως. Το πρώτο μισό του 2024, ο αριθμός αυτός είχε εκτοξευθεί στα 122 εκατ. Η πλειονότητα ήταν εσωτερικά εκτοπισμένοι στις ίδιες τους τις χώρες, ενώ οι περισσότεροι από όσους πέρασαν σύνορα ζουν σε γειτονικές χώρες.
Στο τέλος του 2023, τα κράτη μέλη της ΕΕ φιλοξενούσαν περίπου 7 εκατομμύρια πρόσφυγες, δηλαδή το 1,5% του πληθυσμού της Ένωσης. [1] Στην Ελλάδα μένουν περίπου 240.000 εκτοπισμένοι. [2] Η πλειονότητα όσων περνούν τα σύνορα της χώρας αναζητώντας ασφάλεια, κάνουν αίτηση για καθεστώς ασύλου και οι περισσότεροι αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες.
Η πλειονότητα όσων περνούν τα σύνορα της χώρας αναζητώντας ασφάλεια, κάνουν αίτηση για καθεστώς ασύλου και οι περισσότεροι αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες.
«Τι μου λείπει; Έχασα το παιδί μου στον πόλεμο. Ίσως καλύτερα για εκείνη. Ξέφυγε από μία απαίσια ζωή, έναν φρικτό κόσμο. Όμως, μερικές μέρες δεν μπορώ να αναπνεύσω από τον πόνο.»
Εκτοπισμένη γυναίκα, Κέντρο Ημέρας Amina
Βία κατά των γυναικών
Όλες οι γυναίκες και τα κορίτσια που μεταναστεύουν ή εκτοπίζονται κινδυνεύουν περισσότερο από έμφυλη βία και σωματεμπορία. Σύμφωνα με το UN Women, το 64% των εντοπισμένων θυμάτων σωματεμπορίας είναι γυναίκες και το 27% κορίτσια. Είναι, επίσης, 3 φορές πιο πιθανό να κακοποιηθούν σωματικά ή σεξουαλικά όταν διακινούνται, από ότι οι άνδρες και τα αγόρια. [3] Παρά ταύτα, οι γυναίκες και τα κορίτσια αποτελούν το 50% των εκτοπισμένων παγκοσμίως. [4]
Εξαιτίας των κινδύνων, είναι επιτακτική η ανάγκη οι χώρες που φιλοξενούν μετακινούμενους πληθυσμούς να λάβουν υπόψιν τις ευαλωτότητές τους και να υιοθετήσουν προστατευτικά μέτρα για τις γυναίκες και τα κορίτσια. Όμως, τον Δεκέμβριο του 2023, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων χορήγησε ασφαλιστικά μέτρα σε δύο Αφγανές και τα πέντε παιδιά τους, που διέμεναν στην Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή Κω «σε εντελώς ακατάλληλες συνθήκες». [5] Οι γυναίκες σε κρατικές δομές σε όλη την Ελλάδα περιγράφουν απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης και αναφέρουν «τα οικονομικά και πρακτικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν για να καταφέρουν να φύγουν από τα camps και να φτάσουν σε υπηρεσίες στις πόλεις, την έλλειψη πληροφόρησης και καθοδήγησης και τις αναξιοπρεπείς καταστάσεις όταν χρησιμοποιούν τα Μ.Μ.Μ. χωρίς εισιτήριο.» [8] Επιπλέον, 10% των γυναικών που ζουν στην Ελλάδα για περισσότερα από 2 έτη, αναφέρουν πως έχουν κακοποιηθεί σωματικά ή σεξουαλικά. [6]
Οι εκτοπισμένοι πληθυσμοί στην ΕΕ ζουν σε ένα απειλητικό περιβάλλον. Την περίοδο 2016-2020, οι πολίτες τρίτων χωρών και ιδιαίτερα οι γυναίκες αναφέρουν πως θεωρούν ότι οι διακρίσεις που δέχονται έχουν αυξηθεί. [7] Ακόμα κι όταν πρόκειται για βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η υγειονομική περίθαλψη, σε έρευνα για την εμπειρία με τις υπηρεσίες υγείας των μεταναστευτικών πληθυσμών σε 10 ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, αναφέρεται πως «οι μετανάστριες και οι προσφύγισσες είχαν λιγότερες πιθανότητες να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας όταν τις χρειάζονταν.» [8]
Όλες οι γυναίκες και τα κορίτσια που μεταναστεύουν ή εκτοπίζονται κινδυνεύουν περισσότερο από έμφυλη βία και σωματεμπορία.
Περιοριστικά έμφυλα πρότυπα
Επιπλέον, οι μετανάστριες μπαίνουν στην αγορά εργασίας, στις χώρες που τις φιλοξενούν, με χαμηλότερες αμοιβές και σε λιγότερο εξειδικευμένες θέσεις, ενώ έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες στήριξης. [9] Το ίδιο μπορεί να θεωρηθεί πως συμβαίνει και στις εκτοπισμένες γυναίκες. Στην Ελλάδα, οι γυναίκες αυτές συνήθως δεν δουλεύουν, παραμένουν σε παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους και προσφέρουν μη αμειβόμενη φροντίδα στις οικογένειές τους. [10] Η φτώχεια είναι ένα από τα πολλά εμπόδια που αντιμετωπίζουν στη χώρα. Σε σχετική έρευνα, το 70% των γυναικών ανέφεραν πως αναγκάστηκαν να λάβουν δύσκολες αποφάσεις για να τα βγάλουν πέρα. Συγκεκριμένα, «το 73% των γυναικών ανέφερε πως παρέλειψαν γεύματα (το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες ήταν 62%), το 7% ανέφερε πως παιδί στο νοικοκυριό τους δούλευε τις 4 τελευταίες εβδομάδες, σε σχέση με το 6% των ανδρών» και τέλος, 10% των γυναικών ανέφεραν πως μια γυναίκα ή ένα κορίτσι στην οικογένεια αναγκάστηκε να παντρευτεί. [11]
Η πραγματικότητα για τις εκτοπισμένες γυναίκες και τα κορίτσια στην Ελλάδα είναι γεμάτη αντιξοότητες, όπου ακόμα και οι πιο βασικές ανάγκες για ασφάλεια, υγεία και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης δεν καλύπτονται. Σε αυτό το εχθρικό περιβάλλον, οι εκτοπισμένες γυναίκες και τα κορίτσια πρέπει να αντιμετωπίσουν σύνθετα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά εμπόδια, συχνά με λίγη στήριξη. Οι συνθήκες αυτές δεν κάνουν δύσκολη μόνο την καθημερινότητά τους, αλλά τις εμποδίζουν να έχουν σταθερότητα, ασφάλεια και ευημερία.